Yıllara Sari İnşaat İşlerinin Vergisel Boyutu

  Volkan Caran

17.12.2020

Türk Hukuk Sistemi'nde net bir şekilde tanımlanmamış olan "inşaat" kavramından; İmar Kanunu'nun 5. maddesinde "yapı", Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğ'inde "yapım işleri", Kamu İhale Kanunu'nun 4. maddesinde ise "yapım" olarak bahsedilmiştir.

Bu yazıda, inşaat ve onarım işlerinin yıllara sari (yaygın) olması durumunda işin başlama tarihi, bitiş tarihi, başlangıçta yıllara yaygın olmayan işin yıllara yaygın inşaat işine dönüşmesinde tevkifat uygulaması ile Türk Vergi Sistemi'ne göre stopaj ve Katma Değer Vergisi açısından değerlendirilmesine yer verilmiştir.

Öncelikle; yıllara sari inşaat işinin tanımına, geçici ve kesin kabul nedir sorusuna açıklık getirmek gerekmektedir.

• Yıllara Sari İnşaat İşİ
  

İnşaat ve onarım işi mahiyetinde olan, başkaları hesabına belli bir taahhüde bağlı olarak yapılan , birden fazla takvim yılında geçen iş yıllara sari inşaat ve onarım işi olarak değerlendirilmektedir.

Burada dikkat edilmesi gereken husus işin 12 aylık zaman diliminde değil, başladığı yıldan sonraki yılda bitmesidir. Örneğin 01.01.2020 tarihinde başlayıp 31.12.2020 tarihinde biten iş yıllara sari inşaat işi olarak değerlendirilmemektedir. Bu işin yıllara sari inşaat olarak değerlendirilebilmesi için 31.12.2020 tarihinden sonraki dönemlerde 2021 yılı ya da izleyen yıllarda tamamlanmış olması gerekmektedir.

• Geçİcİ Kabul 

Sözleşme ile taahhüt altına alınan işin sözleşme, sözleşme eki, projeler, detaylar, teknik şartnameler, birim fiyat tarifleri, analizler, standartlar ile fen ve sanat kaidelerine uygun olarak yapılıp yapılmadığının denetlenme işine geçici kabul denir. 

Yapılan işin önemi ve özelliği dikkate alınarak kurulan geçici kabul komisyonu işyerine giderek yüklenici tarafından gerçekleştirilen işleri incelemekte ve geçici kabule engel bir durum bulunmadığının tespitini gerçekleştirerek işin geçici kabulünü

yapmaktadır. Geçici kabul tutanağı yetkili makam tarafından onaylandıktan sonra geçerli olmaktadır. Bu durum geçici kabulü gerçekleştirilen inşaatın aynı zamanda tamamlanmış olduğunu da ifade etmektedir.

• Kesİn Kabul 

Sözleşme konusu yapım işinin fen ve sanat kurallarına uygun olarak yapıldığını ve kullanıma engel bir durum teşkil etmediğini ifade etmektedir.

Kesin kabul komisyonu, denetim sırasında tespit edilen kusur ve noksanlıkların kabul yapılmasına engel olmayacak nitelikte bulunması halinde kesin kabul tutanağı düzenlemektedir. Kesin kabul tutanağı, kusur ve noksanlıkların tamamlandığının yapı

denetim görevlisi ile yüklenici tarafından tespit edilerek tutanağa bağlanması ve bu tutanağın yetkili makama gönderilmesinden sonra işleme konmaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 44. maddesinde geçici kabulden sonra ortaya çıkan işlerin nasıl vergilendirileceği açıklanmıştır. Söz konusu Kanun gereği; geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar yapılan bu işlerle ilgili giderler ve elde edilen hasılat, giderin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yıl kar - zarar hesabına intikal ettirilir.

1.     Gelrİ Vergİsİ Kanunu Açısından Değerlendİrİlmesİ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 42. maddesinin birinci fıkrasında;

lgili Kanun hükümlerine göre bir işin Gelir Vergisi Kanunu'nun 42. maddesi kapsamında değerlendirilebilmesi için;

• Faaliyet konusunun inşaat ve onarma işi olması,
• İnşaat ve onarma işinin birden fazla takvim yılına sirayet etmesi,
• İnşaat ve onarma işinin bir taahhüde bağlı olarak yapılması

şartlarının bir arada olması gerekir.

hükmüne yer verilmiştir. 

2.     Yıllara Sari İnşaat İşlerinde Vergi Tevkifatı 

•  Gelİr Vergİsİ TevkİfatI
  

Yıllara sari inşaat ve onarım işlerini yapanlara hakediş ödemesi yapanların da vergi sorumluluğu bulunmaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 'Vergi Tevkifatı' başlıklı 94. maddesinde sayılan kişi ve kurumların söz konusu kanunun 42. maddesi kapsamında yer alan yıllara sari inşaat ve onarım işleri dolayısıyla, bu işleri yapanlara ödenen istihkak bedellerinden % 3 oranında, avans olarak ödenenler de dahil olmak üzere nakden veya hesaben ödedikleri sırada ödemeyi yaptıkları kişilerin gelir vergisinden mahsup edilmek üzere tevkifat yapmak zorundadırlar.

Gelir Vergisi Kanunu'nun  94. maddesinde vergi tevkifatı yapmakla yükümlü kılınan kişi ve kurumlar aşağıdaki gibidir.

• Kamu idare ve müesseseleri,
• İktisadi kamu müesseseleri,
• Sair kurumlar,
• Ticaret şirketleri,
• İş ortaklıkları,
• Dernekler, vakıflar,
• Dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri,
• Kooperatifler,
• Yatırım fonu yönetenler,
• Gerçekle gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı,
• Zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasında göre tespit eden çiftçiler.

Kendilerine yıllara sari inşaat işi yapmayı taahhüt edenlere yukarıda sayılan işverenlerce ödenecek hakediş bedelleri üzerinden sorumlu sıfatıyla % 3 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacak ve tevkif edilen tutar vergi dairesine beyan edilerek ödenecektir.

Tevkifat uygulamasının geçici kabul tutanağı imzalanıncaya kadar devam etmesi gerekmektedir. Bu nedenle geçici kabul yapıldıktan sonra müteahhide yapılan ödemelerden gelir vergisi kesintisi yapılmayacaktır. Çünkü geçici kabul yapıldıktan sonra alınan hakedişlerin ilgili yıl gelir vergisi beyannamesinde gösterilmesi gerekmektedir.

Örneğin 31.12.2018 tarihinde geçici kabul tutanağının onaylanması ile sona eren inşaat işi için geçici kabul tutanağının onaylanmasından sonra 21.01.2019 tarihinde düzenlenen ve geçici kabulden önceki tarihlerde yapılan işlere ait hakediş belgelerine

istinaden yapılan ödemeler üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94/3 maddesi gereği vergi kesintisi yapılmaması ve söz konusu hakediş ödemesinin elde edildiği dönem kazancına dahil edilmek suretiyle vergilendirilmesi gerekmektedir. 

2.2  Kurumlar Vergİsİ TevkİfatI

Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesinde sayılan kurum ve kuruluşlar, Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 15. maddesinde sayılmış olup, aynı maddenin 1-a bendine göre, birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan kurumlara bu işleri ile ilgili olarak avanslar da dahil olmak üzere nakden veya hesaben yaptıkları hakediş ödemeleri üzerinden istihkak sahiplerinin kurumlar vergisine mahsuben % 3 oranında kurumlar vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.

2.3  Katma Değer Vergİsİ TevkİfatI

Bilindiği üzere; Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 9. maddesi ile Maliye Bakanlığı'na, vergi emniyetinin sağlanması açısından gerekli gördüğü işlemlerde, alıcının teslim ya da hizmetin KDV'sini kısmen ya da tamamen satıcıya ödemeyerek sorumlu sıfatıyla bağlı bulunduğu vergi dairesine yatırması konusunda mecburiyet getirme yetkisi verilmiştir.

KDV Kanunu'nun 9. maddesi ile Maliye Bakanlığı'na tanınan yetkiye dayanılarak, vergi güvenliği müessesini sağlamak amacıyla bazı kurum ve kuruluşların yapım işlerinde katma değer vergisi tevkifatı öngörülmüştür. Bu kurum ve kuruluşlar;

• Genel bütçeye dahil daireler,
• katma bütçeli idareler,
• il özel idareleri,
• belediyelerin teşkil ettikleri birlikler,
• döner sermayeli kuruluşlar,
• kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşları,
• kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlar, belirlenmiş alıcılardır.

Bu belirlenmiş alıcılara yapılan yapım işleri kapsamındaki işlerden 2/10 oranında KDV tevkifatı yapılması zorunluluğu getirilmiştir.

3.     Yıllara Yaygın İnşaat Taahhüt ve Onarım İşlerinde Özel Vergİleme Sİstemİ

İnşaat işine başlamadan önce taraflar arasında yapılacak sözleşme ile  yapılan işin niteliği, başlangıç ve bitim tarihi, kullanılacak malzemelerin kalite standardı, kaza anındaki sorumluluklar ve alınacak tedbirler, tarafların hem birbirlerine karşı hem de yasal olarak sorumlulukları, işin bedeli ve bu bedeli ödeme şekilleri açık şekilde belirlenmelidir. Bazı hallerde tüm bunlara rağmen öngörülemeyen sebeplerden dolayı işin süresi uzamaktadır. Bu nedenle sözleşmeler stopaj açısından çok önemli olup, özel vergileme sistemindeki kurallar baz alınarak yapılmalıdır.

• Sözleşmede taraflar arasında işin başlama ve bitiş tarihleri netleştirildi ise ve işin diğer bir yıla sarkacağı öngörülüyorsa, bütün hakedişlerden stopaj kesintisi yapılmalıdır.

Örneğin yapılan iş, sözleşmeye göre Kasım 2019'da başlayıp, Haziran 2020'de bitiyorsa yapılan iş yıllara sari iştir.

• Taraflar arasındaki sözleşmeye göre inşaat ve onarım işinin başladığı yıl biteceği öngörüldüğü halde iş bitirilememiş ve taraflar arasında süre uzatım için ek sözleşme yapılmışsa sözleşmenin yapıldığı tarih itibari ile stopaj kesintisi yapılmalıdır. Ek sözleşme yoksa izleyen yılbaşından itibaren stopaj kesintisi yapılmalıdır.
  

Örneğin yapılan iş, sözleşmeye göre Haziran 2019'da başlamış olup, Aralık 2019'da bitmesi gerekirken 2020 Ocak ayında ek süre istenerek süre uzatımı yapılmıştır. 2020 Ocak ayından itibaren stopaj kesintisi uygulanmalıdır.

• Taraflar arasında iş ile ilgili herhangi bir  sözleşme yapılmadığı durumlarda, işin başladığı yılı takip eden ilk yılbaşından itibaren stopaj kesintisi yapılmalıdır. 

• Döviz üzerinden yapılan hakediş ödemelerinde hakedişin onay tarihi ile ödeme tarihi arasındaki kur artışından kaynaklanan fazla ödemelerin yıllara sari inşaat işi ile ilgili olması nedeniyle istihkak tutarına dahil edilmesi ve ödenen kur farkları üzerinden de tevkifat yapılması gerekmektedir. 
• Sözleşmeye göre iş, başlandığı yıl bitirildiyse stopaj kesintisi yapılmayacaktır.

Yukarıda bahsedilen özellikli durumlar, işin taşeronlar tarafından yürütülmesi durumunda da geçerliliğini korumaktadır.

SONUÇ

Türk Vergi Sistemi'nde, yıllara sari inşaat ve onarma işlerinde vergilendirme, işin bittiği yılda tespit edilen kazanç üzerinden yapılacak olup elde edilen gelir işin bittiği yılın geliri sayılacak ve o yıl beyannamesi ile beyan edilecektir.

İnşaat ve onarım işi sözleşmeleri hem işi yapan hem de yaptıran için bir takım yükümlülükler yaratmakta olup, yukarıda belirtilen hususlara önem verilmesi gerekmektedir.