Anasayfa
Intern
Uluslararası
İrtibat
İşletmelerde zaman zaman yapılan sayımlarda kasa farkları olduğu bir gerçektir. Sayım farkları gerçek mevcut ile kaydı mevcudun birbirini tutmadığı anlamına gelir. Sayım farkları envanter işlemleri sırasında belirlenir.
Bilindiği üzere envanter, en az senede bir defa olmak üzere belirli dönemlerde düzenlenen, belirli bir tarihte bir işletmenin aktif ve pasif kıymetlerinin miktarını ve değerini içeren bir cetveldir.
Vergi Usul Kanunu’na göre; envanter çıkarmak, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir ( VUK Md. 186).
Türk Ticaret Kanunu’na göre ise, envanter çıkartmak, saymak, ölçmek, tartmak ve değerlendirmek suretiyle bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları kati bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir.
Vergi Usul Kanunu’nda envanter çıkartma olarak bilanço günü esası benimsenmiştir.
Bilanço günü, Vergi Usul Kanunu’nun 185. maddesinde “ Envanter defterine işe başlama tarihinde ve müteakiben her hesap döneminin sonunda çıkarılan envanterler ve bilançolar kaydolunur ve bu tarihe bilanço günü denir ” şeklinde açıklanmıştır.
Bu yazıda kasa sayım farkları, değerlemesi ve muhasebeleştirilmesi açıklanmaya çalışılacaktır.
Gerçek kasa mevcudu, kasa sayımı sonucunda bulunan tutardır. Kaydi kasa mevcudu ise kasa hesabının borç kalanıdır. Gerçek (fiili) kasa mevcudu ile, kaydi kasa mevcudunun karşılaştırılması her gün sonunda yapılır. Sayım sonucu bulunan tutar ile kasa hesabı kalanı arasında fark yok ise mevcut kasa mevcudu ile kasa hesabı kalanı eşit olduğundan kasa hesabında herhangi bir düzeltmeye gerek yoktur.
Sayım sonucu bulunan kasa mevcudu ile kasa hesabı kalanı arasında fark var ise muhasebe usulüne ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gerekli düzeltmeler yapılır. Düzeltme kayıtlarının, kasa farkının tespit edildiği tarihte yapılması gerekir. Bir başka anlatımla kasa kontrolleri ve düzeltme kayıtları; sadece dönem sonunda yapılan işlemler değildir. Ancak bilançonun düzenlenmesi açısından dönem sonunda bu işlemlerin yapılması bir zorunluluktur.
Gerçek kasa mevcudu, kasa hesabı kalanından eksik ise kasa noksanlığı var demektir.
Kasa noksanlığı var ise;
Bu hallerin dışında daha pek çok nedenle kasa noksanı olması mümkündür.
Kasa noksanlığının nedeni envanter süresince araştırılır. Bu araştırmalar sonucunda bu eksikliğin nedeni bulunmaya çalışılır. Kasa noksanlığı tespit edildiğinde noksanlık, muhasebe sistemi içerisinde “197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI” hesabına borç “100 KASA” hesabına ise alacak kaydedilerek kapatılır.
Kasa noksanlığının nedeni tespit edilinceye kadar fark 197 nolu hesapta tutulur. Kasa noksanlığı yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı ise fark eksik veya fazla yazılan kayıt edilerek kapatılır. Kasa noksanlığının nedeni hırsızlık ise veya nedeni bilinmiyorsa noksanlık;
Burada 689 Nolu hesaba gider kaydedilme hali ticari karın tespiti içindir; yoksa kasa noksanlığı mali karın tespitinde gider olarak dikkate alınmaz ( Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak dikkate alınır). Bir başka anlatımla, kasa noksanlığı ticari karın tespitinde gider olarak dikkate alınır, ancak mali karın tespitinde dönem kazancına ilave edilir. Bu düzeltme kurumlar vergisi beyannamesinde yapılır.
Burada bahsedilen, sermaye de meydana gelen eksilmelerin vergi matrahından indirilmeyeceğidir. Kurumlar vergisi mükelleflerinde nedeni bilinmeyen kasa noksanlığının ve hırsızlık nedeniyle meydana gelen noksanlığın makul ve mantıklı olması ile kasa noksanlığının üzerine gereği gibi gidildiğinin ispatı önem arz etmektedir.
Kasa noksanlığının yöneticilerin yeterince ihtiyatlı davranmamaları veya muvazaa nedeniyle ortaya çıkması halinde, kasa noksanlığının (sermaye şirketlerinde) gider (kanunen kabul edilmeyen gider) kaydedilmesi örtülü kazanç dağıtımını da gündeme getirmektedir.
Kasanın güvenliğinin yeterince sağlanmaması veya çok miktarda nakdin sürekli olarak kasada tutulması veya kasa sorumlusunun bankalardan veya diğer piyasalardan çok miktarda nakit çekmesi ve taşıması, yöneticilerin ihtiyatsızlığını gösterir. Bu ihtiyatsızlık yeterli araştırmalar neticesinde örtülü kazanç dağıtımına kadar uzayabilir.
Kasa noksanlığına ilişkin örnekler;
ÖRNEK: 15.10.2015 tarihi akşamı kasa sayımı yapılmış ve sayım sonucunda kasa mevcudunun 8.500,00 Türk Lirası olduğu tespit edilmiştir. Bu tarihteki kasa hesabının borç kalanı ise 8.900,00 Türk Lirasıdır.
Gerçek kasa mevcudu ile kaydi kasa mevcudu karşılaştırılmış ve farkın (8.900,00- 8.500,00) 400,00 Türk Lirası olduğu görülmüştür.
Kasa noksanlığının nedeni araştırıldığında farkın satıcı (x)’e yapılan 630,00 liranın 360,00 lira olarak hesaplara kayıt edilmesinden ve müşteri (y)’den yapılan 190,00 liralık tahsilatın hesaplara 320,00 lira olarak kayıt edilmesinden kaynaklandığı görülmüştür. Farkın nedeni 25.10.2015 tarihinde tespit edilmiştir.
Kasa noksanlığının tespit edildiği tarihte yapılacak muhasebe kaydı
____________________ 15.10.2015 _________________________
197 SAYIM VE TESEL. NOK. 400,00
01 Kasa Sayım Noksanı
100 KASA 400,00
01 TL Kasası
_________________________ / ______________________________
Kasa noksanlığının nedeni tespit edildiğinde yapılacak muhasebe kayd
_____________________ 25.10.2015 _________________________
320 SATICILAR 270,00
Satıcı (x)
120 ALICILAR 130,00
Alıcı (y)
197 SAYIM VE TESELLÜM NOK. 400,00
_________________________ / _______________________________
ÖRNEK: (x) A.Ş ’nin 24.10.2015 tarihinde yapılan kasa sayımında 3.165,00 Türk Lirası mevcut olduğu tespit edilmiştir. 24.10.2015 tarihli kasa hesabının borç kalanı ise 3.600,00 Türk Lirasıdır. Gerçek kasa mevcudu ile kaydi kasa mevcudu karşılaştırılmış ve farkın (3.600,00-3.165,00) 435,00 Türk Lirası olduğu görülmüştür.
Kasa noksanlığının nedeni araştırılmış ve noksanlığın nedeninin kasa sorumlusu olduğu tespit edilmiştir. Bu tespit 15.11.2015 tarihinde yapılmıştır.
_____________________ 24.10.2015 __________________________
197 SAYIM VE TESEL. NOK. 435,00
100 KASA 435,00
Kasa noksanlığının nedeni tespit edildiğinde yapılacak muhasebe kaydı
_____________________ 15.11.2015 __________________________
135 PERSONELDEN ALACAKLAR 435,00
01 Kasa Sorumlusu (x)
197 SAYIM VE TESELLÜM NOK. 435,00
ÖRNEK: (X) Limited Şirketi 12.09.2015 tarihinde fiili kasa sayımı yapmış ve kasa mevcudunun 4.755,00 lira olduğu tespit edilmiştir. Sayımın yapıldığı gün kaydi kasa mevcudu ise 5.255,00 Türk Lirasıdır.
Kasa noksanı olan (5.255,00 – 4.755,00) 500,00 Türk Lirasının nedeni araştırılmış ve tespit edilememiştir.
Bilanço günü olan 31.12.2015 tarihinde kasa sayım noksanlığının kapatılması kararlaştırılmıştır.
____________________ 12.09.2015 __________________________
197 SAYIM VE TESELLÜM NOK. 500,00
100 KASA 500,00
Kasa noksanlığının nedeni tespit edilemediğinden bilanço günü yapılacak muhasebe kaydı
____________________ 31.12.2015 ___________________________
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 500,00
01 Kasa Sayım Noksanlığı (KKEG)
_______________________ / ________________________________
Kasa noksanlığı mali karın tespitinde gider olarak kabul edilmediğinden, mali karın tespitinde gider yazılan kasa noksanlığının kurumlar vergisi beyannamesinde (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider) ticari kara ilave edilebilmesi için nazım hesaplarda izlenmesi gerekir.
______________________ 31.12.2015 ___________________________
999 KANUNEN KABUL EDİLM. GİD. 500,00
________________________ / _____________________________
Gerçek kasa mevcudu, kasa hesabı bakiyesinden fazla ise kasa fazlalığı var demektir.
Kasa fazlalığı var ise;
Bu hallerin dışında daha pek çok nedenle kasa fazlası olması mümkündür. Kasa noksanlığında olduğu gibi kasa fazlasının nedeni envanter süresince araştırılır. Bu araştırmalar sonucunda bu fazlalığın nedeni bulunmaya çalışılır. Kasa fazlalığı tespit edildiğinde, fazlalık Tekdüzen Muhasebe Sistemi içerisinde “ 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI ” hesabına alacak , “100 KASA” hesabına borç kaydedilerek kapatılır.
Kasa fazlalığının nedeni tespit edilinceye kadar fark 397 Nolu hesapta tutulur. Kasa fazlalığı yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı ise fark eksik veya fazla yazılan hesaplara kayıt edilerek kapatılır.
Kasa fazlalığının nedeni bulunamaz ise fazlalık; “679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR” hesabına aktarılarak kapatılır. Fazlalık envanter süresi sonu itibariyle kapatılabileceği gibi fazlalığın nedeninin tespit edildiği veya anlaşılmadığı tarihte de yapılabilir.
Nedeni anlaşılmayan kasa fazlalığının gelir kaydedilmesi ve vergi matrahına girmesi kanaatimizce doğrudur. Dönem sonunda bu fazlalıklar özsermayesinin birer unsuru olacağından dolayı bu dönem kazançlarına eklenmektedir. Dolayısıyla vergi uygulamaları ve muhasebe sistemi uygulaması açısından da gelir yazılacaktır.
Kasa fazlalığına ilişkin örnekler;
ÖRNEK: 28.04.2015 tarihinde yapılan kasa sayımında kasa mevcudunun 2.625,00 Türk Lirası olduğu tespit edilmiştir. Aynı tarihteki kasa hesabının borç kalanı ise 1.425,00 Türk Lirasıdır.
Gerçek kasa mevcudu ile kaydi kasa mevcudu karşılaştırılmış ve farkın (2.625,00-1.425,00 ) 1.200,00 Türk Lirası olduğu görülmüştür.
Kasa fazlalığının nedeni araştırıldığında Müşteri (x)’den tahsil edilen 900,00 Türk Lirasına ait tahsilat makbuzunu defterlere kaydedilmediği ve (X) personele verilen 600,00 Türk Lirası ücret avansının kayıtlara 900,00 Türk Lirası olarak geçirilmiş olmasından kaynaklandığı anlaşılmıştır. Kasa fazlalığının nedeni 30.04.2015 tarihinde tespit edilmiştir.
Kasa fazlalığının tespit edildiği tarihte yapılacak muhasebe kaydı
__________________ 28.04.2015 _____________________________
100 KASA 1.200,00
397 SAYIM VE TESEL. FAZ. 1.200,00
01 Kasa Sayım Fazlası
_______________________ / __________________________________
Kasa fazlalığının nedeninin tespit edildiği tarihte yapılacak muhasebe kaydı
__________________ 30.04.2015 ____________________________
120 ALICILAR 900,00
Alıcı (X)
196 PERSONEL AVANSLARI 300,00
(X) Personel
________________________ / ________________________________
ÖRNEK : (X) A.Ş ’nin 10.03.2015 tarihinde kasa sayımı yapılmış ve kasa mevcudunun 3.648,00 Türk Lirası olduğu tespit edilmiştir. Aynı tarihteki kasa hesabının borç kalanı ise 3.448,00 Türk Lirasıdır.
Gerçek kasa mevcudu ile kaydi kasa mevcudu karşılaştırılmış ve farkın (3.648,00-3.448,00) 200,00 Türk Lirası olduğu görülmüştür. Kasa fazlalığının nedeni araştırılmış fakat tespit edilememiştir. Bilanço günü olan 31.12.2015 tarihinde kasa sayım fazlalığı gelir kaydedilerek kapatılmıştır.
__________________ 10.03.2015 ____________________________
100 KASA 200,00
397 SAYIM VE TESEL. FAZ. 200,00
_______________________ / _________________________________
Kasa fazlalığının nedeni tespit edilemediğinden bilanço günü yapılacak muhasebe kaydı
___________________ 31.12.2015 ___________________________
397 SAYIM VE TESELLÜM FAZ. 200,00
679 DİĞ. OLAĞANDIŞI GEL. VE KAR. 200,00
Mükellefler tarafından yıl içerisinde yapılan işlemler muhasabe kayıtlarında izlenir. Genellikle yapılan envanter işlemleri sırasında işletmelerin mevcutlarının, alacaklarının ve borçlarının sayılması ve bu unsurların muhasebe kayıtları ile uyumunun sağlanması yasal bir zorunluluktur. Vergi matrahının doğru olarak hesaplanabilmesi için envanter işlemlerinin doğruluğu çok önemlidir.
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri ile düzenlenen tekdüzen hesap planına göre; 197 ve 397 nolu hesapların birbirinden mahsup edilmemesi, noksan ve fazlalıkların nedenlerinin mutlaka araştırılması ve fiili sayım sonuçları ile muhasebe kayıtlarının uyumlaştırılması gerekmektedir.
Nedeni bulunamayan kasa sayım noksanları “689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR” hesabına gider (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider), kasa sayım fazlaları ise “679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR” hesabına gelir kaydedilmesi gerekmektedir. Kurumlar vergisi beyannamesinde vergi matrahı hesaplanırken, kanunen kabul edilmeyen giderlerin ticari kara ilave edilebilmesi için nazım hesaplarda izlenmesi gerekir.
Kasa noksanlığının yöneticilerin yeterince ihtiyatlı davranmamaları nedeniyle ortaya çıkması halinde, kasa noksanlığının (sermaye şirketlerinde) gider (kanunen kabul edilmeyen gider) kaydedilmesi örtülü kazanç dağıtımını da gündeme getirmektedir.
