Anasayfa
Intern
Uluslararası
İrtibat
Iskontolar ticari hayatta sıkça rastlanılan, talebi korumak, arttırmak ve reklam aracı olmak üzere kullanılan yöntemlerden biridir. Bu amaç doğrultusunda çeşitli şekillerde ıskonto sağlanabilmektedir. En bilinen örnekleri erken ödeme ıskontosu, miktar ıskontosu ve ciro ıskontosudur. Bahsi geçen ıskonto türlerinin tamamı belirli şartlar yerine geldiğinde (örneğin erken ödeme yapıldığında veya belirli hacmi aşan satın almalarda) gerçekleşir.
Yukarıdaki türler dışında sıkça rastlanılan bir diğer ıskonto türü ise fatura üzerinde yapılan – diğer bir ifade ile “fatura altı” – ıskontolardır. Fatura altı ıskontolar belirli bir şartın gerçekleşmesi ile yapılmaz. Doğrudan fatura üzerinde gösterilir ve gerçekleştirilir.
Bu yazıda Katma Değer Vergisi Kanunu, Vergi Usul Kanunu ve 1 Sıra Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği dayanılarak “611 Satış Iskontoları” hesabının fatura altı ıskontolar için uygun hesap olup olmadığına dair düşüncelerimize yer verilecektir.
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 25. maddesine göre “teslim ve hizmet işlemlerinde fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen ticarî teamüllere uygun miktardaki ıskontolar” matraha dahil edilmeyecektir.
Bu bakımdan fatura toplamı, yani indirim öncesi fiyattan ıskonto miktarı çıkarıldıktan sonra kalan tutar, KDV Kanunu nazarında teslim veya hizmet bedeli olarak dikkate alınmaktadır. Kanun ne indirim öncesi satış tutarının ne de fatura üzerinde gösterilen indirim tutarının bildirilmesini istemektedir.
Vergi Usul Kanunu doğrudan fatura altı ıskonto tanımı yapmamaktadır. Ancak faturanın tarifinden yola çıkarak fatura altı ıskontoya Vergi Usul Kanunu’nun bakış açısı anlaşılabilmektedir. Anılan kanunun 229. maddesine göre;
“Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.”
Tarif sadece faturada bildirilen dip toplamı kapsayacak şekilde yapılmıştır. Öte yandan takip eden maddede faturanın şekil özellikleri verilmektedir. 230. maddeye göre faturada bulunması gereken asgari bilgiler;
1. Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası;
2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası;
3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası;
4. Malın veya işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı;
5. Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası
olarak sıralanmaktadır. Anılan maddede malın miktar, fiyat ve tutarından bahsedilmiş ancak yapılan ıskonto tutarının gösterilmesi zorunlu olarak belirtilmemiştir. Tabi ki bilgiler asgari bilgileri içerdiğinden ıskontoların gösterilmesine engel teşkil etmemektedir.
1 Sıra Nolu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği (MSGUT) muhasebe verilerinin;
a) Muhasebe bilgilerinin karar alma durumunda bulunan ilgililere yeterli ve doğru olarak ulaştırılmasına,
b) Farklı işletmeler ile aynı işletmenin farklı dönemlerinin karşılaştırılmasına,
c) Mali tablolarda yer alan hesap adlarının tüm kesimler için aynı anlamı vermesine,
d) Muhasebe terim birliğinin sağlanması suretiyle anlaşılabilir olmasına,
e) İşletmelerle ilgililer arasında güven unsurunun oluşturulmasına
izin verecek nitelikte olmasını istemektedir. Bu amaçlar doğrultusunda temel muhasebe kavramlarının yerine getirilmesini beklemektedir. Yazının konusunu oluşturan ıskontoların anılan kavramlarla kesiştiği nokta ise “tam açıklama” kavramıdır. Tam açıklama kavramı mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.
Fatura altı ıskontoların muhasebeleşmesinden yana olan görüşe göre fatura altı ıskontolar tam açıklama kavramının yerine getirilmesi açısından muhasebeleştirilmelidir. Zira yapılan indirimlerin tutarı mali tabloyu önemli ölçüde etkiliyor ise muhasebeleşmediği takdirde kullanıcılar tarafından bilinemeyecektir. Maliye Bakanlığı’nın 10.04.2014 tarih ve 76071283-105(229-2013-6)-11 sayılı muktezası da bu görüşü yansıtmaktadır. Aynı mukteza “611 Satış Iskontoları” hesabının bu amaçla kullanılması gerektiğini düşünmektedir. Fakat MSUGT’a göre “611 Satış Iskontoları” hesabı “satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü kasa ve miktar ıskontoları” için kullanılmalıdır.
Her ne kadar fatura altı ıskontonun tam açıklama kavramı kapsamında muhasebeleşmesi gerektiği düşünülse de fatura altı ıskonto vergi mevzuatında tanımlanmamıştır. Bu bakımdan vergi mevzuatı karşısında satış sözleşmesi ile anlaşılan bir fiyat indiriminden veya sözlü olarak yapılan ıskontodan farklı değildir. Örneklendirmek gerekirse satış sözleşmesi ile anlaşılan indirim tutarının muhasebe defterlerine etkisi ile fatura altı ıskontonun muhasebe defterine etkisi farklı değildir.
Öte yandan fatura altı ıskontonun “611 Satış Iskontoları” hesabında muhasebeleşmesi, Tebliğ’in hesabın içeriğine ilişkin açıklamalarına doğrudan doğruya ters düşmektedir. Zira fatura altı ıskonto satış işlemi gerçekleşirken – satış faturası hazırlanırken – yapılmaktadır. Hâlbuki Tebliğ faturanın düzenlenmesinden ve satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan ıskontoların ilgili hesapta takip edilmesini istemektedir. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 11.12.2007 tarih ve B.07.1.GİB.4.99.16.01/01-MUK-55 sayılı muktezasında da bu görüş ifade edilmiştir. Muktezaya göre “ticari teamüllere uygun olarak yapılan ve fatura üzerinde gösterilen ıskonto tutarının fatura toplamı üzerinde düşülmesi ve kalan meblağ üzerinden KDV ve ÖİV’nin hesaplanması gerekmekte olup ıskontodan sonra kalan tutarın ise “60- Brüt satışlar” hesabında izlenmesi gerekir. Satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü ıskontoların ise “611- Satış Iskontoları” hesabında izleneceği tabiidir.”
Fatura altı ıskontolar ticari faaliyetlerin yoğunluğunun arttırılması ve sadık müşterilerin ödüllendirilmesi için işletmelerce sıkça kullanılmaktadır. Dolayısıyla mali tabloları doğrudan etkilediği gerçeği vardır. Zira kar marjını etkilemektedir. Ancak kar marjı hesaplamasında fatura altı ıskontoların finansal tabloda bulunmaması herhangi bir etki doğurmamaktadır. Çünkü marj hesabında brüt satış karı ve satışların maliyeti esas alınmaktadır.
Öte yandan fatura altı ıskontoların vergi mevzuatımızda tanımlanmamış olması vergisel açıdan da fatura altı ıskontoların muhasebeleşmesi gerekliliği konusunu sorgulanabilir hale getirmektedir. Tebliğ kapsamında bahsi geçen satış ıskontolarının da satış sonrası ıskontoları kapsaması Türk muhasebe sisteminde fatura altı ıskontoların yerinin olmadığını göstermektedir.
Tam açıklama kavramının yerine getirilmesi adına fatura altı ıskontolarının muhasebeleşmesinin gerektiğini düşünmek sözlü veya yazılı anlaşma ile sağlanan ıskontoların da muhasebeleşmesinin gerekliliğini de beraberinde getirir. Zira fatura altı ıskontolar kullanıcı için ne derecede önemli ise diğer türlü fiyat ıskontoları da o derece önemlidir. Ancak satış öncesi yapılan başkaca bir ıskonto türü muhasebeleşmemektedir. Bu bakımdan fatura altı ıskontonun da farklı bir uygulamaya tabi olması uygulamada ikilik yaratmaktadır.
Yukarıda yer alan açıklamalar fatura altı ıskontoların muhasebeleşmesinin zorunluluğu olmadığına işaret etmektedir. Öte yandan bahsi geçen ıskontoların “611 Satış Iskontoları” hesabında takip edilmesi de hesap planına aykırılık yaratacaktır. Her ne kadar satış ıskontolarının muhasebeleştirilmesi zorunlu olmasa da işletmeler özel sebepler ile bu tarz fatura altı ıskontolarını takip etmek isterse MSGUT’un serbest bıraktığı 613 – 619 Hesaplar arasındaki hesaplardan birisinin kullanılması daha uygun olacaktır.
