KAÇINILMAZ SONA DOĞRU

Özge Çağlar CEBECİ

Tarih: 04.10 2023

Yıl sonu yaklaşırken şirketlerde enflasyon muhasebesi telaşı da başladı. En son 2004 yılında uygulanan düzenleme; 2021 ve 2022 yıllarında şartların sağlanmasına bakılmaksızın uygulanmamış, 31.12.2023 tarihine ertelenmişti. Aradan geçen yaklaşık iki yıllık sürede bazı şirketler düzenleme ile ilgili hazırlıklara başlarken birçok şirket ise taslak tebliğin henüz yayımlanmamasından dolayı klasik son dakika mantığı ile hazırlıkları yıl sonuna bıraktı. Bu da şu anki mevzuatımıza göre yapılması kaçınılmaz olan uygulama için hazırlık telaşını beraberinde getirdi.

Bu yazımızda enflasyon muhasebesi nedir, neden yapılır, parasal olan ve olmayan kıymetler nelerdir veya düzeltme katsayısı nasıl bulunur gibi sorulara cevap vermek yerine enflasyon muhasebesi uygulamasının Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları kapsamındaki farklılıklarını ortaya koyacağız.

Ancak tüm bunlardan önce enflasyon muhasebesi uygulaması ile ilgili şirketlerin yapması gerekenleri 2004 yılında yayımlanan 28.02.2004 Tarihli ve 328 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği göre genel hatları ile aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

• Mali tablolardaki parasal ve parasal olmayan kıymetler tespit edilir (28.02.2004 Tarihli ve 328

Sıra No'lu VUK Genel Tebliği Ek 1-2)

• Tespit edilen parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesi uygulamasında dikkate alınacak düzeltmeye esas tarihleri ve tutarları bulunur (Düzeltmeye esas tarihler VUK için 28.02.2004 Tarihli ve 328 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği'nde; TFRS için ise standartta düzenlenmiştir).
• Bulunan bu tutarlar düzeltme katsayılarıyla çarpılarak, parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmiş tutarları hesaplanır ve muhasebe kayıtları ile mali tablolara yansıtılır.

Şirketlerin yukarıdaki adımları yapmadan önce ise sabit kıymetler, stoklar ve sermaye hesapları gibi finansal durum tablolarının aktif ve pasifinde önemli bir yer tutan ve enflasyon düzeltmesine tabi olan parasal olmayan kıymetleri için bazı hazırlıklar yapması gerekmektedir:

Sabit Kıymetler için yapılması gereken hazırlıklar:

• Sabit kıymetlerin yeniden değerlemeye tabi tutulup tutulmadığı kontrol edilerek düzeltmeye tabi tutarlar ve tarihler belirlenir.
• Sabit kıymetlerin maliyetine ilave edilen reel olmayan finansman maliyetleri (ROFM) varsa (örneğin faizler veya kur farkları gibi) reel olmayan finansman maliyeti hesaplama yöntemi seçilerek hesaplanır ve düzeltmeye esas tutardan düşülür.
• Sabit kıymetler için düzeltmeye esas tutar ve tarihleri içeren son liste hazırlanır.

Stoklar için yapılması gereken hazırlıklar:

• Stokların düzeltilmesinde kullanılacak yöntem belirlenir.
• Toplulaştırılmış yöntemin kullanılması halinde ROFM ayrıştırılması yapılıp yapılmayacağı konusunda karar verilir.
• ROFM ayrıştırılmasına karar verilmesi durumunda stokların maliyetlerine intikal ettirilen finansman maliyetleri hesaplama yöntemi seçilerek tespit edilir.

Sermaye hesapları için yapılması gereken hazırlıklar:

• Ödenmiş sermayeyi oluşturan kuruluş ve sermaye arttırımlarının tarih ve tutarları tespit edilir.
• Sermayeye eklenen unsurlar düzeltemeye tabi olan ve olmayan şeklinde ayrılır.
  
• Sermayeye eklenen ve düzeltmeye tabi olan unsurların tescil tarihleri tespit edilir.

Bu ön hazırlıkların benzerleri, mali tablolarda yer alan düzeltmeye tabi diğer parasal olmayan kıymetler için de yapılır. Tüm bu hazırlık aşamalarından sonra ise enflasyon muhasebesi düzeltmesi adımları uygulanarak düzeltilmiş mali tablolar elde edilir. Ancak yukarıda bahsedilen enflasyon muhasebesi adımları ve hazırlık çalışmalarının 2004 yılında yayımlanan tebliğe dayandığını göz önünde bulundurmak gerekir. Ocak 2022'de yayımlanan ve henüz taslak halinde olan VUK Tebliği, 2004 yılında yayımlanan VUK Genel Tebliğ ile birçok konuda benzer olmakla birlikte yürürlüğe girdiğinde hangi farklılıkları beraberinde getireceğini hep birlikte göreceğiz.

Bu noktadan sonra ise yazımızın asıl konusuna geliyoruz. Bağımsız denetime tabi olan şirketlerin enflasyon muhasebesi düzeltmesi uygularken vergi mevzuatı kapsamında yapacağı enflasyon düzeltmesi ile bağımsız denetim mevzuatı kapsamında yapacağı enflasyon muhasebesi düzeltmesinde farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıkların en önemlileri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir: