Elektronik Ticaret Kanununa Getirilen Yenilikler

Dijitalleşme çağında internet üzerinden sunulan hizmetler ve elektronik ticaret pazar yerleri küresel ekonominin ayrılmaz bir parçası haline geldi. Her ne kadar Türkiye'de ilk çevrimiçi Pazar yerleri 90’lı yıllarda kurulmuş olsa da elektronik ticaretin (e-ticaret) kullanımı özellikle son yıllarda yaygınlaştı. COVID-19 pandemi döneminde ise sokağa çıkma yasakları gibi günlük hayatımızı kısıtlayan düzenlemeler sebebiyle e-ticaret ayrı bir önem kazandı. E-ticaret günlük hayatımızı kolaylaştırmasının yanı sıra hem tüketici bakımından hem de şirketler bakımından birçok avantaj sağlamaktadır. 

Hızla büyüyen internet ekonomisi ve e-ticaretin gelişimi dikkate alındığında, her iş kolunda olduğu gibi, e-ticarette de hukuki bir düzenlemeye ihtiyaç duyuldu. 2014 yılında yürürlüğe giren 6563 sayılı E-Ticaret Kanun’u (Kanun) e-ticarete ilişkin düzenlemelerin hukuki temelini oluşturmaktadır. Ancak Temmuz 2022’de yürürlüğe giren Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Değişiklik Kanunu) ve Aralık 2022’de yürürlüğe giren Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (Yönetmelik) e-ticarette yeni bir dönemin başlangıcı olarak değerlendirilmektedir. 

Şöyle ki, Kanun koyucu yürürlüğe koyduğu düzenlemeler ile haksız rekabeti engellemeyi, tekelleşmeyi önlemeyi, tarafların yükümlüklerini netleştirmeyi ve düzenli ve güvenilir bir e-ticaret ortamı yaratmayı hedeflemektedir. Dolayısıyla Kanun koyucu e-ticaretin daha yaygın bir şekilde kullanımını sağlamak adına, sürekli yeni stratejiler geliştirmekte ve mevzuatı günümüz ihtiyaçlar doğrultusunda güncellemektedir. 

Aşağıda Değişiklik Kanunu ve Yönetmelik ile getirilen yeni düzenlemeler özetlenmektedir.

Kanun değişikliği ile birtakım yeni kavramlara yer verilmiştir. Bunlar arasında E-ticaret Hizmet Sağlayıcı (Hizmet Sağlayıcı) ve E-ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı (Aracı Hizmet Sağlayıcı) yer almaktadır. Hizmet Sağlayıcı, e-ticaret pazaryerleri üzerinden veya kendi e-ticaret ortamında kendi mal veya hizmetlerine yönelik sözleşme yapılmasını veya sipariş alınmasını sağlamaktadır. Aracı Hizmet Sağlayıcı ise; Hizmet Sağlayıcıların, e-ticaret pazaryerlerinde mal veya hizmetlerini satışa sunulmasına ve mal veya hizmetlere ilişkin sözleşme akdedilmesine veya sipariş alınmasına aracılık etmektedir.

E-ticarette etkin ve adil rekabet ortamının sağlanması ve güvenirliğin artırılması adına Değişiklik Kanunu ile Ticaret Bakanlığı’na Hizmet Sağlayıcıların ve Aracı Hizmet Sağlayıcıların faaliyetlerini gözetleme ve denetleme yetkisi verilmiştir. Ticaret Bakanlığı e-ticaret ortamında kontrol mekanizması olarak tarafların hukuka uygun hareket etmelerini sağlamaktadır. Bu sebeple Ticaret Bakanlığı’na; görev ihlallerini tespit etme, işbu ihlallere karşı önlem alma veya yaptırım uygulama gibi yetkiler tanınmıştır.

Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcı; e-ticaret platformlarında, kullanıcıların da anasayfa üzerinden ulaşım sağlayabileceği, şirket bilgilerini, vergi numarası/ sicil numarası, iletişim bilgileri ve buna benzer belirli kimlik bilgilerini iletişim başlığı altında eksiksiz bir şekilde bulundurmakla yükümlüdür. Söz konusu bilgilere erişimin teknik imkanları Hizmet Sağlayıcı tarafından sağlanmaktadır. Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya ayrıca tehdit oluşturabilecek e-ticaret platformlarını önlemek adına Hizmet Sağlayıcı’nın bilgilerini doğrulama ve güncelleme yükümlülüğü getirilmiştir. Söz konusu bilgilerin gerçeği yansıtmadığı veya yanıltıcı olduğu tespit edilmesi halinde Aracı Hizmet Sağlayıcı, Hizmet Sağlayıcı’yı e-ticaret pazaryerinden kaldırmakla yükümlüdür.

Aracı Hizmet Sağlayıcı, haberdar olması halinde, Hizmet Sağlayıcı tarafından sağlanan hukuka aykırı içeriği 48 saat içerisinde yayından kaldırmak ve ilgili kurumları bilgilendirmekle yükümlüdür. Bu doğrultuda hukuka aykırı içerik, mal ve hizmetlerin internet ortamından hızlı bir şekilde kaldırılması, tüketiciler ve diğer kullanıcılar için tehdit oluşturabilecek içeriğin engellenmesi ve güvenilir bir e-ticaret ortamı sağlanması hedeflenmektedir.  

Değişiklik Kanunu, fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlal edilen kişilere bir dâhili iletişim sistemi üzerinden veya noter ya da KEP adresi aracılığı ile ispat niteliğindeki belgeler ile doğrudan şikâyette bulunma imkânı tanımıştır. Şikâyet üzerine Aracı Hizmet Sağlayıcı ilgili ürünleri 48 saat içinde yayından kaldırır ve Hizmet Sağlayıcı ile hak sahibini bilgilendirir. Hizmet Sağlayıcı bu duruma yazılı şekilde itiraz edebilir. İtirazın değerlendirilmesi üzerine herhangi bir hukuka aykırılık tespit edilmediği takdirde içerik yeniden e-ticaret pazaryerinde yayınlanır.  

Değişiklik Kanunu’nun getirdiği en önemli yeniliklerden biri e-ticarette haksız ticari uygulamalar kavramı ve ona ilişkin düzenlemelerdir. Kanun koyucu haksız ticari uygulamaların engellenmesini sağlamak ve tüm taraflar için eşit ve adil bir rekabet ortamı sağlamayı hedeflemektedir. Buna göre Aracı Hizmet Sağlayıcının, aracılık hizmeti sunduğu:

haksız ticari uygulamalar olarak değerlendirilmektedir. Bununla birlikte haksız ticari uygulamalar yukarıda sayılan uygulamalar ile sınırlı olmayıp, her somut olayın özgü koşullarına göre incelenip değerlendirilmesi gerekmektedir.  

Değişiklik Kanunu ile Aracı Hizmet Sağlayıcılar’ın, kendisinin veya ekonomik bütünlük içerisinde bulundukları kişilerin markasını taşıyan veya marka kullanım hakkına haiz oldukları ürünlerin satışının, aracılık faaliyetlerinin ve tanıtımının 01.01.2024 tarihinden itibaren engelleneceği düzenlenmiştir.  Böylece büyük ölçekli Aracı Hizmet Sağlayıcılar’ın tekelleşmesinin önüne geçilip adil bir rekabet ortamı sağlanması hedeflenmektedir.

Hizmet Sağlayıcı ile Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın, önceden yazılı ya da elektronik ortamda ekonomik bütünlük içinde bulunmadığı kişilerin izni olmaksızın, markasına ilişkin e-ticaret ortamında reklam, tanıtım veya pazarlama faaliyetleri yürütmesi engellenmiştir. Bu yükümlülük ile Aracı Hizmet Sağlayıcılar’ın, Hizmet Sağlayıcılar’ın markalarını izinsiz bir şekilde öne çıkarmaları önlenmektedir.

Aracı Hizmet Sağlayıcı ile Hizmet Sağlayıcı arasında bir aracılık hizmet sözleşmesinin akdedilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Yönetmelik, taraflar arasında akdedilecek sözleşmede hangi hususların asgari düzeyde yer alması gerektiğini belirtmektedir. 

Kanun Değişikliği’nde belirtildiği üzere; 01.01.2025’den itibaren bir takvim yılındaki net işlem hacmi On Milyar Türk Lirası’nın ve iptal ile iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan Aracı Hizmet Sağlayıcılar lisans almakla yükümlü kılınmıştır. Lisans alma yükümlülüğünün amacı, belirli ve büyük ölçekli Aracı Hizmet Sağlayıcıların Bakanlık tarafından takip edilebilmesini sağlamaktır. Ayrıca Aracı Hizmet Sağlayıcının net işlem hacminin büyüklüğüne göre birtakım ek yükümlülükler getirilmiştir. 

Yönetmelik net işlem hacimlerine göre Aracı Hizmet Sağlayıcıları aşağıdaki şekilde sınıflandırmıştır:

Değişiklik Kanunu Hizmet Sağlayıcı’ya ilişkin ayrı düzenlemelere yer vermemiştir, ancak Aracı Hizmet Sağlayıcıya atfedilen yükümlülükler, net işlem hacminin yarısından fazlasını e-ticaret üzerinden kazanan Hizmet Sağlayıcı’ya kıyasen uygulanacaktır.

Aracı Hizmet Sağlayıcı; Hizmet Sağlayıcı’nın hukuka aykırı içeriğinden, kanunda aksi öngörülmedikçe, sorumlu olmayacaktır. Dolayısıyla bu şekilde Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın sorumluluğu ortadan kaldırılmaktadır. Ancak Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya, görevlerini ihlal etmesi durumunda idari para cezası şeklinde yaptırım olarak uygulanacaktır.  Bununla birlikte Değişiklik Kanunu’nda, Hizmet Sağlayıcı veya Aracı Hizmet Sağlayıcı’nın yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde, Ticaret Bakanlığı tarafından taraflara, e-ticaret ortamındaki içeriğe ilişkin erişimin engellenmesi kararı verilebileceği düzenlenmiştir.

Kanun koyucunun gerçekleştirdiği değişikliklerin günümüz ihtiyaçlarına göre uyarlandığı ve birçok eksikliği Değişiklik Kanunu ve Yönetmelik ile giderdiği kabul edilmektedir. Değişikliğin amacı, e-ticaret aktörlerine belirli yükümlülükler getirerek şeffaf bir e-ticaret ortamı yaratmak ve haksız rekabeti önlemektir. İşbu hedefleri gerçekleştirmek adına Ticaret Bakanlığı’na aktörleri gözetleme ve denetleme yükümlülüğü ile yaptırım uygulama yetkisi verilmiştir. Türkiye son yıllarda teknolojik ve dijitalleşme anlamında ileri seviyede gelişme kaydetmiştir. Kanun koyucunun getirdiği değişikliklerin Avrupa'daki Dijital Hizmet Yasası ve Dijital Pazar Yasası düzenlemeleri ile Avrupa’daki uygulamalar ile paralel şekilde ilerlediği ve Avrupa Birliği’nin kanuni çerçevesine uyum sağladığı görülmektedir. 

Sonuç itibarıyla, söz konusu gelişmeler ile paralel şekilde Kanun koyucunun Değişiklik Kanunu ile yürürlüğe koyduğu düzenlemeler vasıtasıyla haksız ticari uygulamaları engelleyerek e-ticaret aktörleri için güvenilir ve şeffaf bir e-ticaret ortamı yaratma hedeflerine ulaşabileceği kabul edilmektedir.