Anasayfa

Intern

Uluslararası

İrtibat

de|tr

GÜNCEL AÇIK POZİSYONLAR |

Global

Döviz Cinsinden Düzenlenebilecek Sözleşmelere Getirilen Sınırlamalar

Nil Yılmaz

1. Giriş

Türk Lirası cinsinden düzenlenmesi zorunlu hale gelen sözleşmelere ilişkin 13.09.2018 tarihinde 85 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı yayımlanmış olup, ilgili Karar’da belirtilen ve daha önce yapılmış olan yürürlükteki sözleşmelerde yer alan döviz cinsinden bedellerin 30 gün içinde TL’ye çevrilmesi gerektiği belirtilmişti. 06.10.2018 tarihinde de Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından söz konusu Karar’a ilişkin ilk Tebliğ çıkarılmıştı.

16.11.2018 tarihinde ise Resmi Gazete’de yayınlanan “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2018-32/52)” ile düzenlemenin bugün yürürlükte olan hali belirlenmiştir.

Bu yazımızda Tebliğ’de yer alan bazı önemli hususlar ele alınacaktır.

2. Döviz Cinsinden Düzenlenirken Dikkat Edilmesi Gereken Sözleşmeler

· Mal Alım – Satım Sözleşmeleri

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında düzenleyecekleri döviz cinsinden ve dövize endeksli sözleşmelere ilişkin “taşıt satış sözleşmeleri” haricinde kalan menkul satış sözleşmeleri serbest olduğundan, yurt içinde dövizle ya da dövize endeksli olarak mal alım satımı mümkündür.

· Gayrimenkul Satış ve Kiralama Sözleşmeleri

Tebliğ’in ilk halinde Türkiye’de yerleşik kişilerce yapılan gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmelerine herhangi bir istisna getirilmemişti ve bu sözleşmelerin TL düzenlenmesi zorunlu hale getirilmişti. Bu zorunluluk serbest bölgelerde bulunan gayrimenkulleri de kapsıyordu.

Tebliğ’in son halinde serbest bölgeler, döviz cinsinden veya dövize endeksli gayrimenkul satış ve kiralama konusundaki kısıtlama kapsamından çıkarılmıştır.

Ayrıca yapılan değişiklik ile gayrimenkul kiralama ve satış işlemlerine ilişkin sözleşmelerin döviz ya da dövize endeksli düzenlenebilmesinin sınırları genişletilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin alıcı veya kiracı olarak taraf oldukları gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama sözleşmeleri,

Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasıyla ilgili gayrimenkul kiralama sözleşmeleri,

Gümrüksüz satış mağazalarının kiralanmasına ilişkin gayrimenkul kiralama sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecektir.

· İş Sözleşmeleri

Türkiye’de yerleşik kişiler “yurt dışında ifa edilecekler ve gemi adamlarının taraf olduğu sözleşmeler dışında kalan” iş sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramayacaktır.

Ancak Tebliğ’in 19. bendi kapsamında dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin işveren veya hizmet alan olarak taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün hale getirilmiştir.

· Hizmet Sözleşmeleri

Düzenleme ile Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağı yürürlüğe konulmuştur.

Ancak, aşağıda sayılan hizmetlerin bu zorunluluk kapsamında olmadığı ilgili Tebliğ’de belirtilmiştir:

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,
İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan, yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurt dışında sonlanan hizmet sözleşmeleri.

Ayrıca yukarıda iş sözleşmelerinde de belirtildiği üzere Tebliğ’in 19. bendi kapsamındaki şartları karşılayan taraflar ile yapılan sözleşmeler döviz cinsinden düzenlenebilecektir.

· Eser Sözleşmeleri

Tebliğ’in ilk halinde, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri “gemilerin inşası, tamiri ve bakımı dışında kalan” eser sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramayacakları belirtilmişti.

Son Tebliğ ile yapılan değişiklik uyarınca, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecektir.

· Taşıt Satış ve Kiralama Sözleşmeleri

Eski Tebliğ’de; Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri, iş makineleri dâhil taşıt satış ve kiralama sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenemeyeceğine ilişkin hüküm bulunuyordu.

Tebliğ’de ayrıca 13.09.2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan iş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmelerindeki bedel ve bu sözleşmeden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin Türk parası olarak yeniden belirlenme zorunluluğunun bulunmadığı belirtiliyordu.

16.11.2018 tarihindeki Tebliğ’le yukarıdaki iki düzenlemeden “iş makinaları dahil” ibaresi çıkarılmıştır. Buna göre iş makinalarının satış ve kiralama sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecektir.

3. Türk Lirası’na Çevrilen Sözleşmelerde Damga Vergisi

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 22.11.2018 tarihinde döviz veya dövize endeksli sözleşmelerin Türk Lirası’na çevrilmesi durumunda damga vergisi uygulaması hakkında sirküler yayımlamış ve hesaplama ile ilgili örneklere de yer verilmiştir.

· Damga Vergisi Aranılmayacak Haller

85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı kapsamında döviz cinsinden düzenlenmiş olan sözleşmelerin bedellerinin Türk Lirası olarak yeniden belirlenmesine ilişkin düzenlenen kağıtların,

Sözleşmelerin diğer maddelerinde (taraf, süre uzatımı, yeni iş ilavesi vb.) bir değişiklik yapılmaksızın münhasıran bedele ilişkin düzenleme yapılması,
Yapılacak değişiklik sonrası Türk Lirası cinsinden belirlenecek toplam bedelin, ilk sözleşmede yer alan döviz cinsi bedel üzerinden hesaplanıp ödenen damga vergisi tutarını geçmemesi,
İlk sözleşmeye atıf yapılmış olması,

şartlarını birlikte taşıması halinde, söz konusu değişikliğe ilişkin kağıtlardan ayrıca damga vergisi aranılmayacaktır.

· Türk Lirası’na Uyarlanan Sözleşmenin T.C.M.B. Döviz Satış Kurlarına Göre Hesaplanacak Tutardan Daha Yüksek Bir Tutar İçermesi

Sözleşme bedelinin Türk Lirasına uyarlanmasına yönelik düzenlenen kağıdın, yabancı para ile düzenlenen sözleşmenin diğer maddelerinde bir değişiklik yapılmaksızın, düzenlendiği tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kurlarına göre hesaplanacak tutardan daha yüksek bir bedel içermesi durumunda, ilk sözleşmedeki damga vergisinin azami tutardan ödenmemiş olması kaydıyla, artan tutar üzerinden damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

· İlk Sözleşme Yerine Yeni Bir Sözleşme Olarak veya Aynı Sonucu Doğuracak Şekilde Bedel Dışındaki Unsurları Değiştirecek Şekilde Düzenlenmesi

Bedelin Türk Lirası olarak belirlenmesine ilişkin düzenlenen kağıdın, ilk sözleşme yerine yeni bir sözleşme olarak veya aynı sonucu doğuracak şekilde bedel dışındaki unsurları da değiştirecek şekilde düzenlenmesi halinde, bu kağıt için genel hükümler çerçevesinde yeniden hesaplama yapılarak damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

4. Sonuç

İdare tarafından yapılan dövizli sözleşme sınırlaması için herhangi bir geçerlilik süresi belirlenmemiş olup, izleyen süreçte sözleşmelerin hazırlanırken, tarafların yukarıdaki açıklamalar kapsamında hareket etmesi gerekmektedir.

« Yayınlar

« Sirküler
« Yazılar