Dahilde İşleme Belgesi ve İzni Hakkında Detaylı Bilgilendirme

Globalleşen dünyaya hemen hemen tüm ülkeler Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üye olmuş durumdadır. Hatta bir çok ülke uluslararası ticaretin önündeki engelleri kaldırmak adına bulundukları coğrafi ve siyasi bölgelere göre birlikler veya paktlar oluşturmaktadır. Öte yandan bireysel bazda ise ülkeler ithalat bağımlılıklarını azaltmak için çeşitli gümrük önlemleri alarak yerli üretimleri teşvik etmektedir. Bu iki uygulama arasında ihracat yapmayı planlayan üreticiler ithal etmek zorunda oldukları girdiler için gümrük maliyetleri ile boğuşmakta ve global piyasada fiyat rekabeti bakımından bazı engeller ile karşılaşmaktadır.

Ülke yönetimleri doğal olarak küresel pazarda yer sahibi olabilmek için kendi üreticisinin ihracat yapmasını teşvik edici uygulamalar yürürlüğe sokmaktadırlar. Türkiye’de de idare bu kapsamda ihracatçı firmaların faydalanabileceği Dahilde İşleme Rejimini oluşturmuştur.

Dahilde İşleme Rejimi kısaca ihraç ürünleri üretmek için gerekli olan ve dışarıdan ithal edilen, hammadde veya bileşenlerin gümrük muafiyeti getiren bir ihracatı teşvik sistemidir. İhracatçı işletmeler bu rejim kapsamında, ihraç edilmesi planlanan ürünlerin üretiminde kullanılacak olan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, veya ambalaj malzemelerinin, devlete ihracat taahhüdünde bulunmak şartıyla, çeşitli vergisel yüklerden muaf olarak ithal edebilirler. Bununla beraber dahilde işleme rejimi uygulamasında maliye vergi alacağını Şartlı Muafiyet Sistemi ve Geri Ödeme Sistemi ile teminat altına almayı amaçlamıştır. 

İhracat yapmayı düşünen işletmeler, ihraç edilmesi planlanan malların üretiminde kullanılacak olan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, ara malı ve ambalaj malzemelerinin başta değişik vergisel yüklerden muaf olmak üzere ve devlete ihracat taahhüdünde bulunmak şartıyla, çeşitli kolaylıklardan ve teşviklerden yararlanabilirler.

- İthalatta gümrük ve eş etkili vergi muafiyeti,

- Vergi (KDV, ÖTV ile diğer vergi ve fonlar), resim ve harç istisnası, 

- KKDF istisnası,

- KDV'de Tecil-Terkin sistemi çerçevesinde yurt içi alım gerçekleştirilebilmesi

- İhracat sayılan satış ve teslimlere ithalatlarda gümrük vergisi muafiyeti

- Ticaret politikası önlemlerine tabi olmama.

Dahilde İşleme İzini / Dahilde İşleme İzin Belgesi

Dahilde İşleme Rejimi’nin avantajlardan faydalanmak isteyen kuruluşlar dahilde işleme mevzuatı gereğince ithalat ve ihracatlarını gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Dahilde işleme izin belgesine sahip kurumların ihraç edecekleri ürünlerin imalinde kullanılacak maddelerin yurtiçi alımlarında KDV kanunu kapsamında tecil-terkin sisteminde faydalanabileceği hüküm altına alınmıştır.

Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında Dahilde İşleme İzni ve Dahilde İşleme İzin Belgesi olmak üzere iki farklı uygulama mevcuttur.

Dahilde İşleme İzin Belgesi: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata ve/veya yurtiçi alımlara imkan sağlayan Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca düzenlenen belgeyi ifade eder.

Dahilde İşleme İzni: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata imkan sağlayan ve gümrük idaresince verilen izni ifade eder.

Her iki belge için istenen evraklar benzerlik gösterse de Dahilde İşleme İzin Belgesi için istenen evrak listesi nispeten biraz daha detaylıdır.

Dahilde İşleme İzni Belgesi ve İzni için gerekli olan belgeler aşağıdaki gibidir:

Dahilde işleme izin belgesinden farklı olmak üzere dahilde işleme izni aşağıdaki hallerde verilir;

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre azami 12 aya kadar tespit edilebilir. Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ilk ithalatın yapıldığı tarih esas alınmak suretiyle belge süresi azami üç ay uzatılır. Üretim süreci bu süreyi aşacak projelerde (gemi inşası, komple tesis vb.) belge süresi, proje süresi kadar verilebilir. Sürenin başlangıcı izin tarihidir. Dahilde İşleme İzin Belgelerine ilişkin ek süre talebi için elektronik ortamda Ekonomi Bakanlığına, Dahilde İşleme İznine ilişkin ek süre talebi için ilgili Gümrük Müdürlüğüne başvuru yapılması gerekmektedir. 

Şartlı muafiyet sistemi; belge/izin sahibi firma tarafından ihraç edilecek eşyanın üretiminde kullanılan hammadde, yardımcı madde, ambalaj ve işletme malzemesinin ithalatı sırasında doğan vergilerin teminata bağlanması suretiyle ithal edilmesi ve üretim sonucunda elde edilen eşyanın ihraç edilmesinden sonra alınan teminatın iade edilmesidir.

Teminat olarak; para, bankalar tarafından verilen teminat mektupları veya hazine tahvil ve bonoları unsurlarında biri veya birkaçı kullanılabilir.

Şartlı Muafiyet sistemi kapsamında belge/izin sahibi firmalar ayrıca “Eşdeğer Eşya Kullanımı” ve “Yurt İçi Alımlar” yoluyla da vergisel avantajlardan faydalanabilir.

Geri ödeme sistemi; belge/izin sahibi firmanın, ihraç edeceği ürünün üretimden kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinin ithalatı esnasında alınan verginin (işletme malzemesine ilişkin katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi hariç olmak üzere) geri ödenmesidir. 

İthalat sırasında ödenen vergilerin iadesi için, ihracat taahhüdünün kapatılmasının arından 3 (üç) ay içerisinde ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi zorunludur.

Firmaların, Dahilde İşleme İzin Belgesi ihracat taahhüdünü kapatmak için en geç belge süresi sonundan itibaren 3 (üç) ay içerisinde, elektronik ortamda ve aynı zamanda gerekli bilgi ve belgelerle birlikte belge sahibi firmanın üyesi bulunduğu Ekonomi Bakanlığı Bölge Müdürlüklerine müracaat edilmesi gerekmektedir.

Dahilde işleme izni ihracat taahhüdünü kapatmak için ise en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde, gerekli bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi zorunludur.

Kapatılmasına ilişkin bilgi ve belgelerin eksik ibraz edilmesi halinde, bir ay içerisinde tamamlanmak üzere idarece ilgili firmaya bildirilir.

Dahilde işleme izin belgesinin kaybedilmesi halinde, firma tarafından gazeteye ilan verilir. Kayıp ilanı verilen gazete ile beraber ilgili bölge müdürlüğüne başvurulması gerekmektedir. İdarece yapılan değerlendirme sonucu iznin veya belgenin aslına uygun nüshası düzenlenerek firmaya verilir.

Dahilde işleme izin belgesi/izni kapsamında ihracatı gerçekleştirilmeyen ithal eşyasının, işlem görmüş ürün veya ithal edildiği şekliyle belge/izin sahibi firmanın stoklarında bulunması gerektiği hüküm altına alınmıştır. 

Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ihracatın gerçekleştirilmesi halinde ithalatta alınmayan vergiler Gümrük Kanunu ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Geri ödeme sistemi kapsamında ithal edilen ancak belge şartlarına uygun şekilde ihracatı tamamlanmayan ithal eşyasına ilişkin alınan vergi iade edilmez.

Dahilde işleme izin belgesi / izni kapsamında belge / izin süresinin bitimini takiben bir ay içerisinde yapılan işlemler belge / izin dahilinde kabul edilir; ancak Gümrük Kanununa göre usulsüzlük cezasının iki katı para cezası kesilir. İki ay içerisinde tamamlanması halinde aynı kanun çerçevesinde usulsüzlük cezasının dört katı para cezası ile kesilir.

Dahilde İşlem Rejimi birçok ülkede uygulanmaktadır. Bu rejim sayesinde ülkeler firmalarına üretim maliyetlerinin indirilmesinde destek olarak uluslararası pazarlarda rekabet avantajı sağlamaktadır.

Türkiye’deki sürecini adım adım özetlemek gerekirse;

Dahilde işleme tedbirlerine uyulmaması halinde yüksek cezalar olmasa bile çeşitli yaptırımlar ve özel usulsüzlük cezaları ile karşılaşılabilmektedir.